In 2001 begon Ellen Gallagher met Watery Ecstatic, een doorlopende reeks aquarellen die maritieme biologie combineert met een Afrofuturistische mythologie, geïnspireerd door het Detroit techno duo, Drexciya. Het verbeeldt een Zwarte Atlantis, bewoond door de afstammelingen van zwangere West-Afrikaanse vrouwen die overboord werden gegooid tijdens de overtocht van de Middenpassage naar Amerika. De waterverfschilderijen bruisen van de zeepbelachtige vormen die, in Gallaghers eigen improvisatie op de mythologie, symbool zijn komen te staan voor de verloren Babylonische toekomstige kinderen van deze verdronken slavinnen. In 2008 begon ze aan Morphia, een serie dubbelzijdige werken op papier die in 2012 werd voltooid. Op het eerste gezicht lijken de series met elkaar verbonden in termen van seriematigheid, materialiteit en vervaardiging, maar inhoudelijk lopen ze uiteen: de eerste serie heeft betrekking op een fantastisch onderwater-ecosysteem en de tweede op hoofden met Janusgezichten die lijken op opgedoken artefacten uit een begraven wereld. Toch delen ze de zwarte mythopoëtische topoi van Gallaghers kenmerkende preoccupaties: de oceaanwezens van Watery Ecstatic ontluiken vaak hoofden die bedekt zijn met zilte materie en de tweezijdige hoofden van Morphia veranderen soms in waterige zones die wemelen van subaquatisch leven. Dat morphen verenigt Gallaghers oeuvre, althans sinds 2001, toen ze van een meer minimalistische factuur overstapte op rijkelijk vermeerderend organisch materiaal.
Het begon en eindigt allemaal met de vruchtbare biomorfe creativiteit waarmee Gallagher de ondergrond van aquarelpapier bewerkt, waarbij ze niet alleen potlood en aquarel gebruikt - en gesso, inkt, vernis, eitempera, fijngestampte mica, bladgoud, plasticine, polymeermedium en gesneden papierelementen die op het papieroppervlak worden aangebracht - maar ook een scalpel om erin te kerven. Uit dat papieren substraat haalt Gallagher een heel Midden-Atlantisch bestiarium, deels Drexciya-fictie en deels zoölogische en botanische feiten: palingen, vissen, kwallen, walvissen, zeeslangen, ijstosaurussen, nautilusschelpen, zee-egels, octopus-, zeewier- en koraalachtige kluwens die samenvloeien met drijvende bossen haar.
Morphia neemt die manier van werken met papier over door gebruik te maken van de doorschijnendheid en tweezijdigheid van verschillende Washi papieren, tentoongesteld in glazen vatting zodat zowel de recto- als de versozijde zichtbaar zijn. De werken onderzoeken de manier waarop de discrete vorm van een hoofd, menselijk of anderszins, in iets anders verandert door in de vezelige laag te sijpelen en/of gebeeldhouwd te worden en aan de andere kant sporen achter te laten die andere vormen suggereren. De topos van het haar levert een waterigheid op waaruit een scala van wezens en patronen samensmelt.
Recentere versies van Watery Ecstatic ontwikkelen zowel de dikke, sculpturale dimensie van papier als de Drexciiaanse biosfeer die eruit groeit, gedeeld met Morphia. Een grote verticale 2021-variant van Watery Ecstatic combineert de spookachtige waterverfeffecten van de verso's van de Morphia-reeks met het laag-reliëf gesneden papier van hun rectozijden om een wereld te scheppen van spookzeewieren die poliep-, ei- en zaadachtige vormen ontkiemen.
Watery Ecstatic ( RA 18h 35m 37.73s D37° 22' 31.12' ) transformeert lijntekeningen in snijtekeningen waarbij de kunstenaar opzettelijke sneden combineert met gescoord en met littekens bedekt papier, waardoor de materialiteit van het oppervlak naar voren komt en de achterkant ervan meetelt bij de markering van de voorkant. Niet alleen wordt hierdoor de zuivere witheid van de papieren ondergrond opgeruwd en gesublimeerd, het drukt ook zijn stempel eerder in dan op die ondergrond, waardoor het gebaar van de lijn er een van splitsing wordt, een splijten van materie. Op dezelfde manier leiden de coördinaten in de titel van Gallaghers werk ons naar een ster die Drexciya onder de naam van de band heeft geregistreerd. Door haar geografische locatie te overlappen met de coördinaten van Drexciya’s ster, suggereert Gallagher dat zowel historische als sonische afrekeningen niet kunnen worden omzeild.
Ellen Gallagher (1965, Providence) woont en werkt in Rotterdam, Nederland en New York. Zij studeerde aan Oberlin College, Ohio; S.E.A. , Woods Hole , Massachusetts; de School of the Museum of Fine Arts, Boston (1992); en de Skowhegan School of Painting and Sculpture, ME(1993). Resurfacing is een sleutelbegrip voor de kunstenares, dat veel verder reikt dan de fysieke materialiteit van een schilderij en zich uitstrekt tot wat dat schilderij doet, en hoe we die informatie ontvangen en verwerken. Haar vroege werk introduceerde reflecterende oppervlakken en de knobbelige keloïde littekens die een kenmerk van haar werk zijn sinds ze in 1998 een doorlopende serie van volledig zwarte schilderijen met textuur begon te maken, om de psychose van de rassenverhoudingen in de westerse abstracte kunst te illustreren. Gallagher ontving de American Academy of Arts and Letters Award in Art in 2000. Haar talrijke solotentoonstellingen omvatten: Ellen Gallagher met Edgar Cleijne, Centro Botín Centre, Santander & Centro de Arte Dos de Mayo, Madrid, 2022; Ellen Gallagher, Hauser & Wirth, Londen, 2021; Ellen Gallagher, Gagosian, Parijs, 2019; Ellen Gallagher met Edgar Cleijne: Liquid Intelligence, WIELS, Centrum voor Hedendaagse Kunst, Brussel, 2019; Ellen Gallagher in Artist Rooms, Tate Modern, Londen, 2018; Are We Obsidian?, Art Institute of Chicago, 2018; Ellen Gallagher: Nu-Nile, The Power Plant, Toronto, 2018; en Ellen Gallagher: Better Dimension, Bonniers Konsthall, Stockholm. Gallagher's werk was te zien in vele groepstentoonstellingen en haar werk is opgenomen in meer dan 25 museumcollecties, waaronder die van het Museum of Modern Art, New York, Tate, Londen en Whitney Museum of American Art New York.
