Pierre Verger in Suriname
Willem de Rooij’s bijdrage aan sonsbeek draait om het werk van de Franse fotograaf Pierre Verger. Verger was in eerste instantie opgeleid als fotojournalist in de jaren ’30, maar kreeg daarna steeds meer interesse in de culturen van de Afrikaanse diaspora in Midden- en Zuid-Amerika en de Caraïben. Hij had specifieke aandacht voor religieuze rituelen, een interesse die uiteindelijk zijn levenswerk zou worden. Verger werd een van de eerste visuele antropologen en uitgebreid academisch onderzoek leidde in 1968 tot een PhD in African studies. Hij liet een archief na met 63000 foto’s en een groot aantal academische publicaties.
De Rooij’s installatie richt zich op een selectie van 257 foto’s die Verger in Suriname maakte tijdens een reis van acht dagen in 1948. Ongeveer de helft van deze afbeeldingen zijn gemaakt in en rond de hoofdstad Paramaribo en vormen een portret van de inwoners van de stad tijdens een nationale parade en op de levendige centrale markt. De tweede helft werd gemaakt in Wanhatti, thuis van de Ndyuka, in de inlandse regio langs de grens met Frans-Guyana, en toont dagelijkse activiteiten, huiselijke taferelen en nachtelijke bijeenkomsten. Beelden van mensen, gebouwen, collectieve rituelen, handelsplekken en rustplaatsen geven een indruk van het leven tijdens de koloniale onderdrukking.
Een begeleidende publicatie presenteert de volledige reeks foto's die Verger in Suriname heeft gemaakt, in de volgorde waarin hij koos ze te archiveren. De Rooij liet vier nieuwe essays schrijven die ingaan op de figuur van Pierre Verger als fotograaf en als Yoruba priester, alsook de geschiedenis van een multiraciaal, multi-etnisch en multireligieus Suriname en de rol die antropologie heeft gespeeld in de kijk op de regio, zowel in Verger’s tijd als vandaag.
Door deze elementen uit Verger’s archief toegankelijk te maken raakt De Rooij onvermijdelijk aan de koloniale relatie tussen Suriname en Nederland. De immersieve installatie die De Rooij heeft ontwikkeld toont bezoekers afwisselend Verger’s beelden en hun eigen reflectie. Door dit mechanisme van spiegeling benadrukt de presentatie dat geschiedenis, en voornamelijk koloniale geschiedenis, onvermijdelijk een gedeelde kwestie is. Pierre Verger in Suriname is daarom niet alleen een bron van kennis over deze beelden en de tijd waarin deze werden gemaakt; het weerspiegelt ook letterlijk de voorwaarden van hun perceptie. Pierre Verger’s foto’s van Suriname en de inwoners werden slechts één keer in Suriname getoond en nooit eerder in Nederland met het grootste aantal Surinamers buiten Suriname. De installatie werd ontwikkeld in samenwerking met Portikus in Frankfurt en de Pierre Verger Foundation in Salvador da Bahia.
Willem de Rooij (1969, Beverwijk) woont en werkt in Berlijn. De kunstenaar onderzoekt de productie, contexten, circulatie en interpretatie van afbeeldingen middels diverse media, waaronder film en installatie. Toe-eigening en samenwerking — zelfs door werken van andere kunstenaars in zijn eigen werk te brengen — zijn essentieel voor zijn artistieke methode en zijn projecten stimuleren nieuw onderzoek in kunstgeschiedenis en etnografie. De Rooij is Professor of Fine Art bij de Städelschule, Frankfurt sinds 2006, en gastdocent bij de Rijksakademie van beeldende kunsten, Amsterdam, sinds 2015. Hij is medeoprichter van het BPA // Berlin program for artists, in 2016. De Rooij’s vele solotentoonstellingen vonden onder meer plaats bij: Portikus Frankfurt, 2021; Institute of Modern Art, Brisbane, 2017; Museum für Moderne Kunst, Frankfurt, 2016; The Jewish Museum, New York, 2014; en (met Jeroen de Rijke) het Nederlands Paviljoen, Biënnale van Venetië, 2005. Zijn werk was onderdeel van vele groepstentoonstellingen en hij kreeg in 2014 de Vincent Award Nominatie voor de Vincent van Gogh Biennial Award for Contemporary Art in Europe, Gemeentemuseum Den Haag, 2004 Hugo Boss Prize Nomination, Guggenheim Museum, New York en 1996 Prix de Rome naast vele andere onderscheidingen.
