tentoonstelling

Kunstwereken van: Louis Henderson & João Polido, Ibrahim Mahama, Hira Nabi, Nader Mohamed Saadallah, Alida Ymele, Buhlebezwe Siwani

Om hen te kalmeren, die de nacht in hun middaguren verrasten;
die wij met lood geladen hebben;
naar kerkers en geïmproviseerde graven geduwd;
om onze onherstelbare zelven vrij te pleiten
van de last van de wilgenzwepen die op de loer liggen in de tijd.

Wij hebben geen rouwenden nodig in onze pas,
geen berouw, geen tranen.
Alleen dit: Beslis
dat de sprinkhaan nooit meer onze boerderijen zal bezoeken

Odia Ofeimun “Beslis” 
* geen officiële vertaling 

Bonaventure Soh Bejeng Ndikung: Voor velen wordt werk sterk geassocieerd met routine, specifieke schakelingen, alledaagse procedures; met rituelen. De rituelen van het op een bepaald tijdstip opstaan, de voorbereiding van de dag, de reis naar de werkplek, de dynamiek van de relaties met collega's en managers/hoofden, de rustpatronen, de liederen die men zingt om de tijd te doden of de geest te kalmeren terwijl er repetitieve of mechanische handelingen plaatsvinden. 

Deze frequentie roept - rechtstreeks en zijdelings - beschouwingen op over de rituelen van de geziene en ongeziene arbeid. Hier omvat werk zowel gezinstaken, zorg en huishoudelijk werk als andere vormen van arbeid b.v. bedelen of activisme, die gewoonlijk niet onder deze paraplu worden gerekend omdat de vorm van economische beloning niet direct is of geheel ontbreekt. 

Te veel soorten werk waarin zorg, gezelligheid en gastvrijheid centraal staan, worden onder zeer precaire omstandigheden beoefend. Ondanks de onzekerheid tonen veel van de arbeiders die ze uitvoeren - en dat zijn meestal arbeiders uit de arbeidersklasse, vrouwen en/of migranten binnen onze samenlevingen - de meeste veerkracht en vastberadenheid. Het komt niet zelden voor dat moeders kinderen opvoeden en werken, dat migranten verschillende vreemde of onzekere baantjes combineren om de eindjes aan elkaar te knopen, of dat mensen uit de arbeidersklasse doen wat vaak beschouwd wordt als "gemene" baantjes, waartoe ook essentiële banen behoren, zoals zorgwerk en schoonmaken. De in deze frequentie gegroepeerde kunstenaars roepen de routines en rituelen op van geestelijke genezers, fabrieksarbeiders, politici en geesten, huispersoneel, dokwerkers en scheepsslopers, handwerkslieden en -vrouwen die hun vak verliezen door automatisering, mechanisch werk en nog veel meer. Deze rituelen worden vaak gefaciliteerd, gesmeerd, gekatalyseerd of gewoon begeleid door meervoudige sedimenten van sonoriteit die weerklinken binnen en over de tentoonstelling.

Kunstwerken van: Leo Asemota, Mae-Ling Lokko & Gustavo Crembil, Jennifer Tee, Ndidi Dike, Julieta Aranda

O dageraad
Waar verberg jij jouw verven 's nachts
Die koele adem, die geur,
Waarmee jij de vroege lucht zoet?
O dageraad
Welke taal gebruik je
Om de vogels te bevelen 
Hun vroege gezangen te zingen
En de insecten om te luiden
Het ritme van een Afrikaanse hartslag?

Uittreksel uit Susan Lwanga “Dageraad” 
* geen officiële vertaling 

BSBN: Zelfs het aanbreken van de dageraad blijft niet van werk gespaard. In veel culturen over de hele wereld wordt begrepen dat werk niet alleen door mensen gedaan wordt, maar ook door andere levende en niet levende wezens en entiteiten. Het is werk voor de dageraad om de lucht te zoeten, net zoals het werk voor haar is om de vogels op te dragen te zingen. Het is werk voor vogels om te zingen en zo andere dieren, waaronder de mens, op de hoogte te brengen van het aanbreken van de dageraad. 

Ooit, zo gaat de mythe, reisden enkele westerse onderzoekers naar Zimbabwe om te begrijpen hoe de Mbira-muzikanten en hun muziek mensen in een toestand van trance konden brengen. Na zowel de hersenen van mensen die in trance raken als die van de musici voor een MRI-scan bedraad te hebben, waren de wetenschappers niet tevreden over hun resultaat, en toen zij de musicus confronteerden met de vraag waarom ze op de MRI-scans niet veel konden zien, antwoordde hij dat de westerse wetenschappers de werking van het Mbira-instrument zelf hadden genegeerd. Terwijl de onderzoekers zich concentreerden op de activiteit van de musicus en de dansers, verzuimden zij de arbeid van de instrumenten zelf te erkennen. De soorten werk dat mieren, allerlei soorten insecten, mycelia, walvissen en andere zeedieren, aarde en planten - levend en dood, als bomen of kruiden of anderszins - doen, zijn de crux in de werken van de kunstenaars in deze frequentie.

De mens beschouwen als het belangrijkste element van het bestaan is een beperkende factor bij de conceptualisering en het begrip van de wereld waarin wij leven. Daarom beperkt dit project het begrip arbeid niet tot de mens alleen. Zoals het Kameroense gezegde luidt “you no fit tie koki wit wan hand.” Dat wil zeggen dat de mens slechts een deel van de vergelijking is, en dat men, om de vergelijking volledig te maken, rekening moet houden met de arbeid van alle andere niet-mensen en niet-wezens.

Kunstwerken van: The Black Archives & Yinka Ilori, Willem de Rooij, Anne Duk-Hee Jordan, Farkhondeh Shahroudi, Wendelien van Oldenborgh & Erika Hock, Libita Sibungu, Oscar Murillo, Ellen Gallagher, Werker Collective


1 De elegantie van het geheugen
Afstanden scheiden lichamen, geen mensen. Vraag maar aan
Hen die droefheid of vreugde gekend hebben
Het bot van gevoel wordt opengeprikt
Door een lied, de elegantie
Van kleur een vertrouwde geur, deze
Bloem of de nadering van een avond...

(...)

De elegantie van het geheugen,
Dieper dan het graf
Waar zij heen ging voordat ik 
Haar droefheid kon kennen, is groter 
Dan de afstand tussen
Mijn land en ik. Dingen die steviger zijn 
Dan de rotsen waarmee die sinistere 
Dieven onze rug probeerden te breken

(...)

Er zijn herinneringen tussen ons
Dieper dan rouw. Er zijn
Gevoelens tussen ons veel sterker
Dan de koude vijandelijke machine die
De rug breekt. Zuster, er zijn plaatsen tussen ons
Dieper dan de oceaan, geen afstanden.
Wrik jouw hart open, broeder, ook het mijne,
Leer de heldere stem lief te hebben
De muziek in de herinnering geprikt
Open tot op het bot van gevoel, geen afstanden

(...)

Keorapetse Kgositsile "Uitgangspunt: vuurdans vuur lied"
* geen officiële vertaling 


BSBN: Er is een gapende kloof tussen geschiedenissen en herinneringen. Een kloof die steeds groter schijnt te worden tussen kennis, of tenminste wat iemand wordt geacht te weten, en herinneringen, of tenminste wat iemand wordt geacht zich te herinneren. In de kloven van het verleden, en in de hoeken en gaten van het heden zit informatie verborgen, die erom vraagt uitgegraven te worden door middel van een proces, of uit een ruimte, dat wij geheugen zouden kunnen noemen. 

De kunstenaars in deze frequentie rommelen in die ruimten. Ruimten die dieper zijn dan verdriet en graf: echte of geconstrueerde herinneringen waarvan het bestaan schommelt tussen waar men is en waar men was, of bedoeld was te zijn. Zij kammen onzichtbare en zichtbare, sonische en somatische archieven uit. Zij onderzoeken de herinneringen van de Afrikaanse volkeren die ontvoerd en over de wereld verspreid werden, de herinneringen van de historisch rechtelozen en gekoloniseerden, de herinneringen van de ecosystemen van de oceanen, de herinneringen die ingebed zijn in de koloniale archieven en de herinneringen die erbuiten gelaten zijn. Herinneringen die verankerd zijn in niet-westerse epistemologieën en esthetica, die zich manifesteren als geometrische patronen en kleurenpaletten, in textiel, in handwerk (van b.v. de Azerbeidzjaanse Shabaka), in voedsel en specerijen die uit verre streken gehaald/geëxtraheerd zijn - naast de mensen en andere geroofde rijkdommen - en die genormaliseerd zijn geworden in de alledaagse menu's van de westerse keuken. Herinneringen in textiel, of herinneringen in handwerk. Deze frequentie is een bespiegeling over wat geërfd wordt, en ook over de erfenis van het collectieve geheugen, de belichaming van herinneringen en hun verruiming.

Kunstwerken van: stanley brouwn, Sedje Hémon, Kudzanai-Violet Hwami, Imran Mir, Ndidi Dike , Abdias do Nascimento, Mithu Sen, Olu Oguibe, Farkhondeh Shahroudi

Maar angst zal onze warmte niet kunnen overwinnen
Aangezien ieder
Een zonnige kant van een zaak te dienen heeft,
Hoewel kreten uit de verte breken
Op onze drempel
En huizen beven
Met de verschrikking der aarde,
Al worden gloriën ontworteld
En er nog vele meer zullen zijn.
Hoewel helden weeklagen
Vogels jammeren
Hoenders smullen
En watervallen droog gezogen worden
Maar zal angst onze warmte niet kunnen overwinnen.

Uittreksel uit Tsegaye Gabre-Medhin "Angst Zal Bezwijken"
* geen officiële vertaling 


BSBN: Het vergt soms ongelooflijk veel volharding, uithoudingsvermogen en koppigheid, alleen al om het soort werk te doen waartoe men geroepen is, of om de visie en de roeping te vervullen die iemand is toebedeeld. Kunstenaar zijn wordt in veel samenlevingen beschouwd als een beroep dat niet toereikend genoeg is, omdat de maatschappij misschien niet overtuigd is van iemands vermogen om zijn brood te verdienen, of de maatschappij beschouwt het soms botweg als een ambacht voor de achterblijvers. Alsof dat nog niet genoeg is, is het, wanneer de kunstenaars hun visie nastreven, niet vanzelfsprekend dat hun kunst, de vorm en de taal van expressie die zij gekozen hebben, goed past bij wat de wereld van hen verwacht. Alle kunstenaars in deze frequentie hebben meer dan het uiterste gedaan van wat hun maatschappij en anderen van hen verwachtten - met chutzpah en doorzettingsvermogen, en hebben vele socio-politieke, economische en artistieke hindernissen overwonnen om hun roeping te volgen. In vorm en inhoud tarten hun werken de normen die gesteld worden voor wat verstaan moet worden onder moderniteit, conceptuele kunst, notatiesystemen, taal, vrouwelijkheid, rechtvaardigheid, zwartheid, gezondheid en rijkdom, gezonde en gehandicapte lichamen, of zelfs wat voor soort werk normaal is of niet. Maar het is niet alleen de standvastigheid van de kunstenaar waarmee deze frequentie zich bezighoudt, maar ook de kracht, het uithoudingsvermogen, de grit van de meeste van hun onderwerpen. Neem bijvoorbeeld wat het betekent om tegenwoordig als sekswerker te praktiseren in de wereld. In een tijd waarin sekswerk steeds meer gestigmatiseerd wordt, waarin legale ruimten waar sekswerk beoefend kan worden, gesloten worden, waardoor de bloei van illegale, gewelddadige en meer precaire omstandigheden voor sekswerkers mogelijk wordt. Het vergt uiterste vasthoudendheid om onder zulke omstandigheden te praktiseren. Neem een ander voorbeeld, de veerkracht van de marrons die zich uit de plantages van Brazilië vochten om in de buitenwijken quilombos te stichten, waarin zij probeerden samenlevingen op te zetten die aan hun Afrikaanse samenleving deden denken. Het vergt uiterste vasthoudendheid om toen, en nu nog steeds, dergelijke omstandigheden te hebben overleefd. Het vraagt om overwinning van angst. Daarom gaat het er in deze frequentie ook om die emotie te trotseren, want "toch zal angst onze warmte niet overwinnen." 

Kunstwerken van: Sam Auinger, Cheick Diallo, Antonio Jose Guzman & Iva Jankovic, Laure Prouvost, Omer Wasim, raumlabor, Justine Gaga, Sunette L. Viljoen

...

Oorsprong verontrust de reiziger zeer, die wortels
die van het water van een ander continent gedronken hebben.
Afrika is gigantisch, men kan niet beginnen
zelfs het vreemde gedrag te kennen dat het verst
Zuidelijk in mijn xenofobe afdeling ligt.
Kom terug, kom terug mayibuye
riepen de steenbrekers en riepen de menigten
riep meneer Kumalo voor het verwelkende vuur
mayibuye Afrika

(...)

Uittreksel uit Arthur Nortje “Wachtend”  
* geen officele vertaling 


BSBN: Naast de geschiedenissen die over bepaalde ruimtes geschreven zijn, liggen de herinneringen aan die ruimtes eigenlijk zowel in de collectieve lichamen die ze bewonen als in hun materialiteiten, in hun ruimtelijke omstandigheden. De Beninese kunstenaar George Adeagbo heeft ooit in een gesprek gezegd dat wanneer hij een tentoonstelling in een ruimte moet doen, het eerste wat hij doet is praten met de geesten die er wonen. Dit zou opgevat kunnen worden als dat hij probeert diep in de herinnering van de ruimte te luisteren. Om in haar diepzinnige archieven te rommelen. Elke ruimte heeft een geheugen. Een herinnering aan hen die in en uit de ruimte gekomen zijn, en een herinnering aan de dingen die in die ruimte gebeurd zijn. Er is een populair spreekwoord dat zegt: "de muren hebben oren." Op geen enkel ogenblik zou iemand aan de juistheid van dit adagium hoeven te twijfelen, want ruimten - materiële en immateriële - ontvangen energieën en stralen die uit. Daarom kunnen zij zowel luisteren als informatie uitzenden. 

In deze frequentie scheppen de kunstenaars ruimtes, scheppen zij universa waarin wij ons kunnen onderdompelen. Ruimte van en voor gemeenschappelijkheid. Deze  zijn epistemische ruimtes, waarin kennis verdwijnt zodra men er binnen is, evenzeer als het fenomenologische ruimten zijn, die men met alle zintuigen van hun wezen moet ervaren en die hun ervaring vorm geven. Bezoekers worden uitgenodigd voor een peripatetische ervaring langs een as van meer dan 18 km die het centrum van Arnhem verbindt met het Kröller-Müller Museum via o.a. het Sonsbeekpark en het Zypendaalpark. Bezoekers worden uitgenodigd te vertoeven in een architectonische structuur die doet denken aan Dogon-architectuur en een getweakte mand, te navigeren door indigo-omkaderde ruimten die gemaakt zijn met gegevens uit het menselijk genoom, en we worden uitgenodigd ons te verdiepen in surrealistische ecologieën van het onderbewustzijn om onderstromen te ervaren. 

In deze frequentie worden wij ook meegenomen op een reis door tuinen en andere queer-ruimtes, in Karachi en daarbuiten, waarin gender, verlangen, verlangen en seksualiteit niet te categoriseren zijn, en worden wij uitgenodigd op een vlot op een meer, dat een drijvende universiteit, een drijvende markt en archipel-ruimten in herinnering roept, die, hoewel ze gescheiden lijken, altijd in relatie tot elkaar staan. In deze frequentie worden wij ook een labyrint ingelokt dat uit duizenden bierkratten bestaat, net zoals wij in een verslaving gelokt worden, en wij krijgen de opdracht om onze weg naar buiten te vinden, want hoe donker de nacht ook mag zijn, er zal altijd het aanbreken van de dageraad zijn, net zoals wij uitgenodigd worden in een voormalige vliegtuighangar, die verschillende sedimenten van de geschiedenis ontrafelt, als de militaire hangar uit de Tweede Wereldoorlog die als boerderij bewaard is, en nu tot paviljoen verklaard is in verband met de geschiedenis van Sonsbeek die teruggaat tot 1949, en als paviljoen dat nu een beeldhouwwerk van historische bakstenen herbergt, zodanig dat de afstanden van de tijd bezwijken onder het gewicht van de geschiedenis en de arbeid. 

Deze vijfde en laatste frequentie is een uitnodiging om dieper te luisteren naar de verbindingen tussen onze verschillende werelden, om datgene waar te nemen wat meegebracht wordt door de wortels die van het water van een ander continent hebben gesnoept, en om gemeenschappelijke kenmerken voor te stellen die niet ondanks onze verschillen bestaan, maar juist door hen.